دوره آموزشی راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی
دوره آموزشی راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی
دوره آموزشی راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی (تورلیدری) یکی از دوره های کوتاه مدت گردشگری است که درآن به مباحث مربوط به فرهنگ و تاریخ ایران پرداخته می شود.
افرادی که تمایل دارند راهنمای تورهای تاریخی و فرهنگی شوند، با شرکت در این دوره آموزشی هرچه بیشتر با تاریخ،تمدن و فرهنگ ایران زمین آشنا خواهند شد و اطلاعاتی جامع در مورد ایران کسب خواهند نمود. فراگیران با گذراندن کلاسهای تئوری و بازدید عملی با مباحث زیر آشنا می شوند.
عناوین دروس
1- شناخت اماکن تاریخی ایران
2- معماری ایران و جهان
3- آشنایی با تاریخ سیاسی اجتماعی ایران
4- فرهنگ و اقوام ایران زمین
5- آشنایی با میراث فرهنگی و هنرهای سنتی ایران
6- جغرافیای جهانگردی ایران و نقشه خوانی
7- شناخت موزه های ایران
8- شناخت صنعت گردشگری
9- شناخت روحیات ملل
10- اکوتوریسم و طبیعت گردی
11- فنون و مهارت های تورگردانی
12- زبان تخصصی
13- بهداشت سفر و کمک های اولیه
14- آموزش عملی (اجرای تور)
15- الگوهای رفتاری
بازار کار:
لازم به توضیح است با توجه به این که اطلاعات آموزش داده شده در این دوره تنها در مورد ایران است وموضوعات مربوط به کشورهای مقصد در حد اشاره در بعضی مباحث پرداخته می شود ، فراگیران پیش از سفر بهسایر کشورها می بایست اطلاعات کافی را در مورد آن کشور کسب کنند.
فعالیت و اشتغال در این حرفه بستگی زیادی به مهارت ها و توانایی های فردی هر شخص دارد.مسلما فراگیرانی که به صورت ذاتی احساس مسوولیت می کنند و از مهارتهای مختلفی برخوردار هستند شانسبیشتری برای ورور به بازار جهان گردی را دارند.
شناخت اماکن تاریخی ایران
ایران کشوری اسطوره ای، تاریخی و باستانی است.از نظر علم باستان شناسی، ایران از دوران پارینه سنگی در مناطقی در آذربایجان، بلوچستان و خراسان نشانه هایی از وجود انسان داشته است و پس از آن نیز در دوره های فراپارینه سنگی و نوسنگی نیز انسان در غارها و حفره های سنگی سکونت نموده است که نشانه های آن در مناطق لرستان، کرمانشاه، خوزستان، مازندران و … قابل مشاهده است.
پس از آن در هزاره های پیش از میلاد و عمدتأ در حاشیه کویر مرکزی ایران که در گذشته دریای داخلی بوده و به مرور به چمن زار حاصلخیز و محل مناسبی برای تأمین غذا تبدیل شده است، روستاهای باستانی که امروز آنها را تپه های باستانی می شناسیم شکل گرفته است.
با آغاز دوره های تمدنی بناها و اماکن منسوب به حکومت مانند گور دخمه های شاهی و زیگورات ها و باغ-های سلطنتی و حجاری ها پدیدار شده اند. پس از آن شاهد کاخ ها و دروازه ها و بناهای تاریخی دوران پیش از اسلام هستیم. با ورود اسلام معماری و بناهای سبک اسلامی-ایرانی مانند انواع مسجد، مدرسه، کاروانسرا، باغ ایرانی،حمام، بقعه و… در سراسر ایران ایجاد شد که همه آنها اماکن تاریخی سرزمین ما را تشکیل می دهد که پتانسیل گردشگری فراوانی دارند.
شرکت کنندگان در دوره راهنمایان ایران گردی و جهان گردی در این واحد درسی با علم باستان شناسی، تاریخ و روش های مطالعه آن آشنا شده و با دوران شهرنشینی در ایران، دوره های مختلف تاریخی و تمدن های مختلفارتباط برقرار می کنند و می آموزند که مبانی تاریخی-اجتماعی ماد، هخامنشی، سلوکی، ساسانی و دوران اسلامی چه بوده است.
همچنین با انواع بناهای تاریخی مربوط به آن دوران به ویژه بناهایی که برای گردشگران سفرهای داخلی وخارجی از جذابیت ویژه ای برخوردار است آشنا می شوند.
معماری ایران
تاریخ غنی ایران، آثار بسیاری را از خود به جا گذاشته است. از دیرباز و از دوران باستان به ویژه از زمان ظهور تمدن و حکومت در ایران، پادشاهان و حاکمان سعی داشتند تا با ساختن بناهای شاخص و بزرگ و به کار بردن ابتکارات مختلف و خلاقیت ونوآوری در ساخت بنا، نشانی از خود برجا گذارند تا آن بنا عظمت و جلال پادشاهی آنان را به بیننده القا نماید.هرکدام از دوره های تاریخی دارای سبک خاص خود در معماری است. وجود انواع زیگورات ، گوردخمه ها، حجاری ها و باغ ها در دوران باستان و وجود انواع مسجدها، کاروانسراها، حمام ها و … در دوران اسلامی همه معماری خاص این سرزمین را نشان می دهند.زیگورات چغازنبیل یکی از زیباترین و بزرگترین زیگورات های منطقه بین النحرین و حاشیه آن است که در دوره ایلامی ها در محل خوزستان فعلی در مجاورت رود دز ساخته شده است.
این زیگورات شکوه و عظمت تفکر مذهبی و شگفتی های مراسم و آیین های ایلامیان را نشان می دهد .آجرهای به کار رفته در این بنای پلکانی و مرکز تصفیه آب مجاور آن، از خلاقیت معماری آن دوران حکایت دارد.تخت جمشید یادآور شکوه عظیم هخامنشیان است و کوروش، داریوش و خشایارشا را به یاد بیننده می آورد.
به ما می آموزد که چگونه نیاکان ما بخش عظیمی از جهان را به اتحاد در آورده و به هر دین و آیینی اجازهظهور داده است. چگونه همه در کنار هم با مسالمت می زیسته اند و هر یک هنر وسبک خود را در آثارشان به کار برده و نمونه هایی از هنر خود را سالانه در مراسم آیینی نوروز باستانی در تخت جمشید گرد هم می آورده اند.
ارگ زیبای بم به ما یادآوری می کند که معماری خشتی و کویری ما چه عظمتی داشته و چه تلفیق زیبایی است شهر و ارگ حکومتی. این که چگونه دیوارهای حائل، از شهر و حکومت و مردم محافظت می کرده اند چنان که حتی زلزله هم نتوانسته آن را ازیاد ایرانیان ببرد و همچنان جاویدان مانده است حتی اگر بخش هاییاز آن تخریب شده باشد.
میدان نقش جهان اصفهان با عالی قاپو و شیخ لطف الله اش و با بازار و مسجد امامش به ما می گوید که چه هنری داشته اند ایرانیان با نسبت های طلائی شان و چه خلاقیتی داشته اند با هنر کاشی کاری شان .
همچنین به ما می گوید صفویان چه نقشی در رشد و توسعه و معرفی معماری ما ایفا کرده اند.این واحد درسی شامل تکوین معماری دوره های مختلف ماقبل تاریخ و تاریخی در دوران عیلامیان و مادها و … و همچنین شیوه های مختلف معماری پارسی، پارتی، خراسانی، اصفهانی و … و اختلاط آن ها است.
در این درس فراگیران با معماری شهرها و اجزای آن آشنا می شوند و می توانند انواع معماری ها را با هم مقایسه کنند و شباهت ها و تفاوت های سبک های مختلف معماری را دریابند.
آشنایی با تاریخ سیاسی اجتماعی ایران
یکی از درس های جذاب و خواندنی در این دوره آشنایی با تاریخ کشورمان است که به شرکت کنندگان در این دوره کمک می کند تا ایران را بهتر بشناسند.دوره های مختلف تاریخی در ایران از قبل از اسلام و ازهنگامی که انسان در کشورمان وجود داشته تا دوران معاصر ادامه دارد و هر دوره مشخصات و ویژگی های خاص خود را دارد.
در یک دوره کشورمان از غنای جهانی برخوردار بوده و در دوره ای دیگر تحت سلطه کشورها و تمدن های بیگانه قرار داشته است.ایران پس از کوچ آریائی ها از سرزمین های شمالی تر (احتمالأ سیبری و یا همان حوالی) و با اختلاط آن ها باساکنان قدیمی تر فلات ایران (کاسی ها، لولوبی ها، گوتی ها و …) از حدود 8 قرن قبل از میلاد تشکیل تمدن و حکومت داد.
اولین حکومت ایرانی ها (داخل فلات ایران)، جدا از تمدن عیلامی ها که متعلق به فرهنگ بین النحرینی بوده است، را مادها تشکیل دادند و پس از آن خویشاوندان آن ها هخامنشیان در نواحی فارس و جنوب غربی ایرانحکومتی جهانی با گستره بسیار عظیم را شکل دادند که کوروش بنیانگذار آن بوده است.
پس از آن با تحت سلطه قرار گرفتن کشورمان توسط یونانی ها دوران سلوکیان و اشکانیان آغاز می شود وبا بازگشت کشورمان به هویت ایرانی در دوره ساسانیان، دوران ما قبل اسلام پایان می یابد.
با ورود اسلام به ایران، سرزمین ما دارای نقش و هویت تازه می شود و به مرکز هنر و تمدن اسلامیتبدیل می گردد و فرهنگ اسلامی- ایرانی را عرضه می نماید که آثار آن در معماری، نقاشی و نگارگری، خطاطی، شعر و ادبیات به وضوح قابل مشاهده است.
این واحد درسی بیشتر به تحولات تاریخ می پردازد. فراگیران مطالبی تحت عنوان تعریف مبانیفرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران و تحولات آن در عصر معاصر می آموزند تا بتوانند در مواجهه با گردشگران خارجی در مورد تاریخ کشور و تحولات آن صحبت کنند و اطلاعات لازم را در اختیار آن ها قرار دهند.
شناخت فرهنگ و اقوام ایران زمین
بی گمان در عالم هستی، انسان پیچیده ترین و نا شناخته ترین موجود است.زیرا با وجود مطالعات گوناگون و بی شماری که بر روی آن صورت گرفته هنوز هم اسرار ناشناخته بسیاری درباره اش وجود دارد.
مانایی عقل و برتری اندیشه این جاندار که در کتاب های الهی برترین موجود و در اسطوره ها ، رمز آمیزترین مخلوق بیان شده است، باعث گردیده بررسی ها ودانش های گوناگون دست در دست یکدیگر دهند تا بتوانند راز این موجود را فاش سازند.
رفتارهایی که از او سر می زند و اندیشه ها و باورها و اعتقادات او، همگی از انسان موجودی پیچیده و چند وجهی ساخته است.بنابراین بایستی دانشی سوای دیگر دانش ها در شناسایی او بکار برد و نیز از همه دانش ها بهره گرفت تا اندکی به زوایای وجودی این موجود پی برد.
سابقه فرهنگ در ایران زمین نیز از بدو پیدایش انسان بوده و اقوام ایرانی مثل لولوبی ها ، گوتی ها ، کاسی ها و سپس عیلامی ها تا اقوام ترک ماورالنهری که در دوره اسلامی وارد فلات ایران شدند همه و همه فرهنگ این سرزمین را شکل دادند. این موضوع درسی به آشنایی با فرهنگ و اقوام این سرزمین اختصاص دارد.
قصد این عنوان درسی ذکر تمام این فرهنگ ها با تمام فراز و نشیبهایش نیست بلکه در صدد ارائه روشی برای درک ماهیت زنده فرهنگ در این مرز و بوم است. فرهنگی که هنوز هم به حیات خود ادامه می دهد.فرهنگی که در گوشه و کنار این مرز و بوم در تکاپوست و در کنار آن اقوامی که میراث دار پدران خود ازهزاره های قبل از میلاد هستند.
این درس می کوشد ویژگی ها و خصوصیات فرهنگ های موجود در میان اقوام کنونی ایران را، چه آنان کههمیشه در حال کوچ هستند و چه آنان که در روستاها و شهرها ساکنند معرفی و شکوه و عظمت وصفناپذیر آنها را بیان کند.
آشنایی با میراث فرهنگی و هنرهای سنتی
میراث فرهنگی به آثار، مجموعه ها و محوطه هایی که جنبه باستانی و تاریخی داشته و یادآور زیست وفرهنگ ادوار مختلف بشر است اطلاق می شود.این مقوله حتی مجسمه سازی و یا نقاشی در بناها و غارها را نیز شامل می شود.همه این آثار از نظر تاریخی، مذهبی و علمی ارزش جهانی دارند چراکه ارزشهای فرهنگ اقوام مختلف بشر را نشان می دهد.
میراث فرهنگی به تعبیری کلیه آثار به جا مانده از گذشتگان است که به نحوی برای شناسایی زندگی پیشینیان ما و سیر تکامل و تشکیل تمدن ها به عنوان اسناد و مدارک، انتخاب ونگهداری می شوند که شامل آثار فرهنگی و تاریخی منقول و غیر منقول است.
دوره های زندگی انسان براساس مطالعات فرهنگی از دوران پالئولیتیک (پارینه سنگی)آغاز شده و تا انقلاب شهرنشینی یا آغاز دوره تاریخی و عصر حاضر ادامه دارد. سیر و روند این دوران و آثار به جا مانده ا
ز هریک در ایران ما نیز دیده می شود. مطالعات در حوزه شمال غربی ایران و نیز اطراف کشف رود خراسان و لادیز بلوچستان آثار به جا مانده از دوران پارینه سنگی از 800 هزار سال پیش را نشان می دهد.در دوران نو سنگی آثاری در کوه های زاگرس به دست آمده است که عمدتا از درون غارها می باشد.
غارهای هوتو، کمربند، تتمه، خونیک و کرفتو هر یک آثار دوران حجر در ایران را به شکل مستمر نشانمی دهد و در هر دوره ای آثاری شامل ابزار، ظروف، هنر و… به جا مانده است. شناخت میراث فرهنگی و آثار دوران مختلف باستانی و تاریخی هدف این درس می باشد.
در بحث هنرهای سنتی، شرکت کنندگان در دوره با مجموعه هنرهای اصیل، بومی و مردمی ایران آشنا می شوند.این هنرها ریشه های عمیق و استوار در اعتقادات، آداب و رسوم و در مجموع فرهنگ معنوی دارد.هنرهای سنتی ایران، گروهی از هنرهای پر پیشینه کشورمان نظیر صنایع دستی، خط و خوشنویسی، معماری سنتی،موسیقی، نمایش های سنتی، لباس های سنتی و… را شامل می شود که هریک از جایگاه ویژه ای برخوردار است و در طول تاریخ با تحولات و فراز و فرودهای متعددی روبرو بوده و در حال حاضر نیز تبلور عینی فرهنگ و هنر اصیل و پرمایه ایران است.
بی شک صنایع دستی، شاخص ترین هنر سنتی ایران است ولی هر یک از دیگر هنرهای سنتی نیز به سهم خود دارای ارزش و اعتبار ویژه ای است که اطلاع و آگاهی از ظرایف آن برای همگان به ویژه پویندگان راه هنر و فرهنگ ایران زمین مقوله ای جذاب و ارزشمند است.
جغرافیای جهانگردی و نقشه خوانی
جهانگردی روندی است که از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و تدریجأ طیمراحل تاریخی، سیر تکاملی خود را تا عصر حاضر پیموده است.
این پدیده عمومأ بر بنیاد عامل اساسی سفر و جابجایی قرار دارد که خود زاده نیازهای گوناگون روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انسان است.در جهان امروزی که تکنولوژی مدرن دگرگونیهای همه جانبه ای را پدید آورده و ارتباطات و حمل و نقلبسیار پیشرفته شده است، زندگی انسان را بویژه در جوامع شهری با مشکلات زیادی از جمله تقسیم کار،تولید انبوه، خستگی شدید و طاقت فرسا مواجه ساخته، لذا مسافرت و تغییر مکان موقت برای رفع خستگی هاو تجدید قوای جسمی و روحی امری ضروری به نظر می رسد.
صنعت توریسم امروزه به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند. با توجه به این مسائل لزوم برنامه ریزی در زمینه تشکیلات کارآمد با تسهیلات و تأسیسات مناسب جهانگردی بسیار ضروری است.
بخش اول این درس، فراگیران را ضمن آشنایی با صنعت توریسم و ارزشهای فرهنگی و اجتماعی و اقتصادیآن، به اهمیت این بخش از فعالیتهای روزمره انسانی که می تواند موجب ارتقاء بینش فرهنگی اجتماعی جوامع و رشد و توسعه اقتصادی آنان باشد آگاه می سازد.
همچنین تعاریفی از انواع توریسم، جغرافیای جهانگردی و انواع محیط ها شامل محیط های طبیعی،شهری، روستایی و …. ارائه می نماید. در ضمن با کلیات جغرافیایی و جاذبه های مقاصد مهم گردشگری دنیا آشنا می سازد.
در بخش جغرافیای ایران، فراگیران با پدیده های جغرافیایی ایران شامل جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی در ایران آشنا می شوند و در مورد کوه ها و کویرها، جلگه ها، آبشارها و دریاچه ها و جزایر ایران، آبگرم ها و مناطق تحت حفاظت در ایران اطلاعات مفیدی کسب می نمایند که به آنان در طراحی تور و نیز تورگردانی کمک می نماید. همچنین این درس شامل بخشی به نام نقشه خوانی می باشد.
از آن جا که راهنمایان تور برای رسیدن به جاذبه ها و نیز رساندن سالم بازدید کنندگان و گردشگران به مقصد ومبدأ نیاز به نقشه و جهت یابی دارند، این درس فراگیران را با انواع جهت یابی های متداول آشنا می گرداند. همچنین بخش هایی از این درس نیز به فراگیران کمک می نماید که با نقشه آشنا شوند و بتوانند آن را تفسیر نمایند و اطلاعات مورد نیاز خود را از آن استخراج نمایند و درک صحیحی از موقعیت خود بر روی نقشه داشته باشند.
لذا با مفاهیمی چون مقیاس، عوارض، توپوگرافی، خطوط میزان و انواع نقشه ها اعم از نقشه های کاربردی،نقشه های مبنا و نقشه های توریستی مثل نقشه راه ها آشنا شده وطریقه بکار بردن آن ها را فرا می گیرند.
شناخت موزه ها
موزه ها به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری جهان شناخته می شوند. آن ها کارکردی گسترده در زمینه توسعه این تجارت بزرگ جهان بر عهده دارند.
جذب گردشگران به مقاصد گوناگون و کسب تجربه ای لذت بخش و گذران اوقات فراغت مردمان ساکن سرزمین های مقصد در کنار آموزش از کارکردها و وظایف موزه ها به شمار می رود.
موزه به عنوان سازمانی غیرانتفاعی در خدمت پیشرفت جامعه شناخته می شود که شواهد مادی مربوط به انسان ها و محیط را گردآوری و حفاظت نموده، به تعبیر و تفسیر آن ها می پردازد و آن ها را به نمایش می گذارد.
ریشه کلمه موزه از آرزو و خواست های انسان برای حفاظت از هویت فرهنگی، بهره برداری اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و پی جویی علم آمده است.
کلمه موزه در قرن هفدهم میلادی از واژه یونانی mouseion به معنی جایگاه الهه های یونانی است که از شعر، موسیقی، رقص، تاریخ، هنر، ادبیات و … نگهبانی می کرده اند و بعدها این تعبیر در خصوص انبار هدایا و موقوفات بکار برده شد و در آینده به همان برداشت رایج امروزی از موزه تبدیل شد.
در این درس فراگیران به موضوعاتی از قبیل تعریف موزه، تاریخچه و انواع طبقه بندی موزه ای، وظایف موزه داری از قبیل گردآوری آثار موزه ای، مستند سازی، حفظ و نگهداری، استفاده تحقیقاتی.از منابع، طرق نمایش آثار و … می پردازند و در ادامه با موزه های اصلی و منتخب کشور از جمله موزه ملی ایران، جواهرات ملی کاخ موزه گلستان، موزه های فرش، رضا عباسی، آبگینه، سفالینه، هنرهای معاصر و … آشنا می شوند.
شناخت صنعت گردشگری
گرشگری صنعتی است که امروزه با رشد بسیار بالا در جهان، آرام آرام رده های اول صنایع دنیا را به خود اختصاص می دهد و کارشناسان پیش بینی می کنند به زودی جای صنایعی چون نفت و خودرو را به عنوان صنایع پیشتاز دنیا بگیرد.
امروزه درآمد بسیاری از کشورهای دنیا صرفأ از گردشگری تأمین می شود و گردشگری صنعت اول آنهاست.در این رهگذر کشورهای توسعه یافته و صنعتی از آنجا که دارای زیرساخت ها و امکانات مناسبی هستندبیشترین بهره برداری را از این صنعت پولساز در دنیا می نمایند.
صنعت گرشگری پس از انقلاب صنعتی نسبت به گذشته همه گیرتر شد و با اختراع وسایل نقلیه همگانی مخصوصأ قطار(اسب بخار) گردشگری وارد فاز جدید و انبوه خود شد و پس از پایان جنگ جهانی دوم و در دوران صلح به شکل مدرن و امروزی در آمد و بسیاری از کشورهای دنیا درآمدهای خود را از طریق گردشگری بدست می آوردند.در گردشگری گروه های مختلف درگیر هستند.
نخستین گروه گردشگران هستند که در پی تأمین انگیزه ها و خواسته های خود مقصدی را برای گردشگری انتخاب می نمایند. فعالین اقتصادی که به گردشگران کالا و خدمات ارائه می دهند.
مدیریت سیاسی سرزمین های مقصد و نهایتأ جامعه محلی همه و همه دست اندرکاران این صنعت به شمار می روند که برای برنامه ریزی گردشگری شناخت هر کدام از آن ها اهمیت ویژه ای می یابد.در این درس فراگیران علاوه بر آشنایی با تعاریف گردشگری، دست اندرکاران آن، انواع گردشگری و مؤلفه های تشکیل دهنده آن و نیز آثار فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی آشنا می شوند و نیز مختصری راجع به تاریخچه گردشگری در دنیا می آموزند. همچنین در این درس فراگیران با سازمان های ملی و بین المللی گردشگری و وظایف آن ها آشنا می شوند.
